• Agresja  to świadome zamierzone działanie, mające na celu wyrządzenie komuś szkody/krzywdy- fizycznej, psychicznej lub materialnej. Jej charakterystyczną cechą jest używanie przez kogoś siły wobec osoby o zbliżonych możliwościach mającej zdolność skutecznej obrony.
• Zachowania agresywne zdarzają się wszystkim ludziom, ale najczęściej bywają jednorazowe bądź incydentalne. Charakterystyczną cechą agresji jest, więc to, że jej sprawca i ofiara nie pozostają nimi na zawsze, często „zmieniają się” swoimi rolami.
• Przemoc to wykorzystanie swojej przewagi nad drugim człowiekiem (fizycznej, emocjonalnej, społecznej, duchowej). Mamy z nią do czynienia wówczas, gdy osoba słabsza (ofiara) lub grupy osób silniejszych (sprawcy przemocy).

      Mechanizm powstawania zachowań agresywnych

1. Zachowania agresywne mają zawsze swoją przyczynę. Zwykle ich podłoże stanowią niezaspokojone potrzeby dziecka:

-  akceptacja;

- poczucie przynależności do grupy;

- poczucie bycia wartościowym człowiekiem.

1. Powstawaniu zachowań agresywnych sprzyjają:

-  doznanie jakiejkolwiek formy przemocy: fizycznej, psychicznej, przemocy seksualnej;

- uczucie bezsilności;

-  uczucie upokorzenia ; 

-  uczucie złości lub rozpaczy;

-  powiększające się uczucie samotności;

- podatność  na dewjacje, uzależnienia, przestępczość.

 

Przyczyny agresji i przemocy wśród uczniów

 

1. 1.      Czynniki biologiczne:

- czynniki temperamentalne – dziecko o „gorącym” temperamencie jest bardziej narażone na wytworzenie u siebie wzorca agresywnych zachowań;

-  wysoki poziom hormonów, zwłaszcza testosteronu u chłopców;

-  zaburzona dynamika przebiegu procesów nerwowych(nadpobudliwość psychoruchowa związana ze wzmożoną aktywnością dziecka i problemami w kontrolowaniu swojego zachowania)

 

1. Wpływ środowiska rodzinnego:

-  brak ciepła, zaangażowania, zainteresowania sprawami swojego dziecka - najczęściej matki;

-  pobłażliwość i przyzwolenie dla dziecka na stosowanie agresji wobec innych;

-  brak jasnego przekazu, co jest dobre, a co złe;

-  brak wyznaczonych granic – jak dziecku wolno się zachować, a jak nie;

-  stosowanie agresji i przemocy przez rodziców w kontaktach między osobami dorosłymi i w stosunku do samego dziecka;

-  wychowanie w duchu „dziecko nie ma głosu”

-  rozwiązywanie konfliktów i napięć domowych „siłą”

-  kryzysy domowe (kłótnie, rozstanie, rozwód rodziców).

-  Podwójne wzorce zachowań, ( co innego się mówi, co innego robi).

 

1. 3.      Wpływ grupy rówieśniczej:

 

-  naśladowanie agresywnych zachowań tych osób, które są ważne i atrakcyjne w grupie(np. starsi koledzy);

- zmniejszenie się osobistej odpowiedzialności za agresywne zachowania, poprzez rozłożenie jej pomiędzy więcej osób (wszyscy to robią);

-  zmniejszenie kontroli nad swoim agresywnym zachowaniem pod wpływem grupy;

- istnienie norm grupowych dopuszczających agresję –                     zarówno wobec członków swojej grupy, jak i osób spoza niej.

 

1. 4.      Wpływ środowiska szkolnego:

-  czynniki związanie z organizacją nauczania - nuda, brak zagospodarowania czasu, ograniczenie przestrzeni, zagęszczenie, nadmiar bodźców, hałas, brak możliwości relaksu i odprężenia ( dla uczniów i nauczycieli), brak zajęc pozalekcyjnych;

-  niewłaściwy system norm, niejasny, niespójny  lub normy „Podwójne” ( inne są deklarowane, a inne rzeczywiście obowiązują, normy preferujące użycie siły, nieprzestrzeganie norm przez osoby znaczące;

-  niewłaściwa reakcja na zachowania agresywne – reakcje niekonsekwentne, bagatelizowanie przez nauczycieli niektórych agresywnych zachowań uczniów, brak reakcji na drobne wykroczenia, brak skutecznej mediacji w przypadku konfliktów.

-  Czy relacjami uczniów – nauczyciel – rodzic – m.in. sprzeczność interesów, brak autentycznego dialogu i kontaktu, niewłaściwy sposób komunikowania się nauczycieli z uczniami.

Formy agresji i przemocy

 

Przemoc fizyczna	Przemoc słowna	Przemoc bez użycia słów                   i kontaktu fizycznego
v  Bicie v  Popchnięcia v  Podcinanie v  Wymuszanie pieniędzy v  Zamykanie v  Niszczenie własności v  Kopanie v  Plucie	v  Przezywanie v  Wyśmiewanie v  Grożenie v  Ośmieszanie v  Plotkowanie v  Namawianie się v  Szantaż v  Obrażanie	v  Wrogie gesty v  Miny v  Izolowanie v  Manipulowanie związkami przyjaźni

 

 

Zasady postępowania z agresywnymi dziećmi

1. Dziecko może oglądać audycje odpowiednie do swojego wieku. Niedopuszczalne jest oglądanie przez dziecko filmów przeznaczonych dla dorosłych. Dziecko po obejrzeniu takiego filmu identyfikuje się negatywnymi bohaterami i naśladuje ich postepowanie.
2. Istotne są rozmowy z dzieckiem o różnych sytuacjach z życia codziennego i wyjaśnianie niewłaściwych zachowań ( jak ty postąpiłbyś, czy tak należało)
3. W rozmowie należy uświadamiać dziecku, co było powodem jego złości i pokazać sposoby wyładowywania tej złości.
4. Wyjaśnij dziecku, jakie zachowania są krzywdzące dla innych, co jest dobrem, a co złem. (Bartku, jeśli ciągniesz Julkę za włosy, to ją bardzo boli, tak się nie postępuje. Jeśli chcesz pożyczyć kredki to nie wyrywaj ich Beacie, ale poproś ją. Bicie innych jest bardzo złe. Jeśli jesteś zdenerwowany na Darka, to powiedz mu to słowami).
5. Zdecydowanie i konsekwentnie przeciwstawiaj się agresji; zwracaj uwagę, komentuj, nie udawaj, że nic nie widzisz.
6. Sam unikaj agresji fizycznej:

-  nie szarp ze złością;

-  nie popychaj;

-  nie ściskaj za rękę;

-  nie staraj się sam fizycznie karac.

1. Sam unikaj agresji słownej:

-  nie obrażaj;

-  nie zawstydzaj;

1. Zamiast długich monologów i moralizowania – mów krótko i jasno:

- formułuj krótkie zdania;

-  opisz fakt (widzę, że go drażnisz. Słyszę że przezywasz);

-  zaakcentuj swoje zdanie (Nie zgadzam się na to);

- powołaj się na normy ( Ustaliliśmy, że nikogo nie bijemy);

-  pokaż konsekwencje takiego zachowania dla poszkodowanego(Beatko to boli. Ani jest przykro).

1. Całość oddziaływań wychowawczych wymaga od wszystkich członków rodziny bardzo dużego spokoju, cierpliwości, życzliwości i zrozumienia oraz konsekwencji.